La leyenda de «El Desterrado»: historia, relato y orden social en el alto Navia

Abstract

Afitada nun trasuntu común, l’asesinatu d’un cura per parte d’un señor de la nobleza, recuéyese nel Occidente d’Asturies, nel territoriu comprendíu ente los ríos Navia y Eo, una lleenda con escasa pero testimonial tradición lliteraria, la de «El Desterrado», caltenida per cuasi cinco sieglos y con delles variantes qu’asitien los socedíos nún o n’otru llugar del territoriu per onde cuerre: en Prelo (Bual), nel cursu mediu del Ríu Navia, en Pumares (Santalla d’Ozcos)… El so fundamentu, desconocíu hasta agora, ye lo que pretende afitase nesti trabayu, poniéndolu en rellación con un socedíu históricu: el 26 de setiembre de 1564, na casa torre que tenía en Pezós el noble Alvar Díez de Ron y Quirós, mayorazu del so apellíu, foi asesináu Alonso Cuervo, fidalgu del cercanu Valledor y cura de Grandas y Trabada, dos parroquies averaes, con quien el citáu noble venía calteniendo de magar tiempu atrás dellos enfrentamientos. El cadáver apaeció unos díes depués enterráu a la vera d’un ríu nel llugar de Cecos, Ibias, señoríu xurisdiccional del noble. Una executoria de sentencia de la segunda mitada del sieglu XVI, que se da a conocer agora y que se reproduz nes páxines caberes del artículu, ye lo que nos permite documentar l’orixe históricu de la lleenda. Al empar, ufiértase tamién una visión de los comportamientos de la nobleza asturiana neses dómines y nes inmediatamente anteriores, siendo la violencia un activu principal dientro d’una estratexa d’encumamientu y señorialización que llograría l’éxitu. Los esfuerzos entamaos pela corona dende los tiempos de los Reis Católicos pa llograr controlar esos comportamientos son continuos, pero hasta finales del sieglu XVI, como bien s’alvierte, nun podrá considerase pacificáu al Principáu. De xuru que l’asesinatu d’un clérigu constituyó un retu dafechu a la política d’afirmación de les estructures y les prerrogatives públiques que diría allumando adulces l’estáu modernu